Sau buổi ăn sáng trong một quán cafe gần nhà, vợ tôi bỗng buột miệng khi vẩn vơ nhìn ra khung cửa: “Ôi, trái khế dễ thương quá.” Nhanh chóng không kém, tôi phán: “Khế chua chắc luôn.” Phán kiểu như đúng rồi vậy đó. Mà quả đúng là như vậy. Cho chắc ăn, tôi đã xác nhận lại với người quản lý có phải đó là cây khế chua không. Đúng đó là cây khế chua. Trong vườn của quán có một cây khế ngọt, nhưng ở phía sau. Trước quán là cây khế chua. Vậy tại sao tôi có thể bật ra một cách nhanh chóng rằng đó là cây khế chua?
Nhà tôi cũng có hai cây khế, một cây khế chua ở trước và một cây khế ngọt ở sau. Cả hai cây đều có trái quanh năm. Và tôi quan sát được một điều thú vị. Cây khế ngọt không kịp có trái đủ cho tôi ăn mỗi tuần. Và tôi thì lại rất nghiện trái từ cây khế đó. Một điều thú vị khác, và cũng là nguyên nhân của việc không có đủ khế để ăn, đó là cây khế ngọt có rất nhiều sâu, ong hoặc bọ cứ liên tục “tranh phần” với tôi. Có mùa nhiều sâu thì hầu như trái nào ra cũng chi chít vết chích và hầu như trái hư hết. Mùa nào ít sâu thì khả năng tôi còn trái để ăn nhiều hơn. Do nhà tôi không xịt thuốc, nên cũng đành tuỳ theo tự nhiên mà hưởng thôi. Khi có thì ăn, khi không có thì đành tắc lưỡi thèm vậy.
Trong khi cây khế chua ở trước nhà thì khác. Dù rằng thỉnh thoảng chúng tôi vẫn hái 1-2 trái để nấu canh chua này nọ. Nhưng thực tế mà nói, trái rụng đầy sân. Và có lẽ do “chua” nên sâu bọ cũng khó làm phiền. Kết quả là cây trái sum xuê, sau đó là rụng rơi đầy vườn. Và cũng do không bị sâu bọ làm phiền nên trái khế có thể “yên tâm” phát triển đẹp đẽ. Và đó là lý do tôi buột miệng kết luận “khế chua” khi ngồi ăn sáng nhanh đến thế, dù thậm chí còn không quay lại xem cây khế. Bởi vì, trái khế còn “dễ thương” trên cành thì chỉ có thể do ít người thích, do khế chua mà thôi. Còn nếu khế ngọt thì nếu không bị hái xuống ăn thì cũng bị sâu bọ quấy rầy, còn đâu được “dễ thương” trên cành.
Cuộc sống thật thú vị ở chính những khía cạnh này. Khế chua thì có vẻ như không được ưa chuộng, và nhờ thế nó “dễ thương” đẹp đẽ, có ích cho cuộc sống nhờ sự “dễ thương” tạo cảm hứng đó. Khế ngọt thì do quá được ưa chuộng lại có cơ hội bị “sử dụng” một cách triệt để. Cả hai đều có những đóng góp vào cuộc sống, nhưng thật là khác nhau.
Câu hỏi thú vị cho bản thân tôi cũng như mọi người là: “Vậy tôi là khế chua hay ngọt?” Đó có lẽ cũng là đặc ân của việc được sinh ra trên cõi đời này là một con người. Bởi vì chỉ có con người mới có thể có quyền chọn lựa một cách hiệu quả nhất. Chúng ta chẳng cần cứ phải dứt khoát luôn là khế chua hoặc khế ngọt. Chúng ta chỉ cần hiểu nguyên lý và sự hữu ích của “khế chua” hoặc “khế ngọt” và từ đó linh hoạt làm “khế chua” hoặc “khế ngọt” trong cuộc đời này. Bạn chắc chắn muốn được đẹp đẽ, khoẻ mạnh và ít bị làm phiền như khế chua, nhưng cũng cần phải hữu ích như khế ngọt và phải sẳn sàng để đối trị với vô vàn sâu bọ để có thể bảo toàn và phát triển.
