Phần trước | Mục lục | Phần kế
Các câu hỏi của Vua Milinda
63. Các phẩm tính đặc trưng của chánh niệm (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
Vua Milinda hỏi rằng: “Bạch Ngài, vậy các phẩm tính đặc trưng của chánh niệm là gì?”
Đại đức Nāgasena đáp lại như sau: “Đó là phẩm tính của sự duy trì kiểm soát và phẩm tính của sự ghi nhớ.”
- “Bạch Ngài, như thế nào là phẩm tính ‘duy trì kiểm soát’ của chánh niệm?”
- “Nếu chánh niệm đã khởi lên, thiền sinh sẽ duy trì kiểm soát xem mọi thứ (đang xảy ra) là thiện hay ác, vô tội hay đáng trách, xuất sắc hay kém cỏi, cũng như các đặc tính tương phản sáng và tối (khác) của mọi thứ; và vị ấy hay biết rằng: ‘Đây là Tứ Niệm Xứ, Tứ chánh cần, Bốn con đường thành tựu tâm linh, năm căn và lực, Bảy chi phần của giác ngộ, đây là Bát chánh đạo.’ Biết như vậy, vị ấy thực hành những điều nên trau dồi, không thực hành những điều không điều không nên trau dồi; vị ấy làm theo những gì nên được làm theo, không làm theo những điều không nên được làm theo. Bằng cách ấy, tâu đại vương, chánh niệm có phẩm tính kiểm soát.”
- “Xin hãy cho một ví dụ.”
- “Có thể lấy ví dụ của người thủ quỹ của một vị quốc vương trị vì thiên hạ, người sớm tối liên tục nhắc nhở vị vua về của cải mà nhà vua đang có, kiểm đếm tài sản của nhà vua như sau: ‘Bệ hạ có bao nhiêu voi, bấy nhiêu ngựa, xe và binh lính; rất nhiều tiền, vàng và các của cải khác. Mong bệ hạ hãy ghi nhớ!’ Tương tự như vậy, tâu đại vương, chánh niệm có phẩm tính duy trì kiểm soát như thế (về các tâm mà thiền sinh đang có).”
- “Bạch Ngài, vậy như thế nào là phẩm tính ‘ghi nhớ’ của chánh niệm?”
- “Tâu đại vương, nếu chánh niệm đã khởi lên, thiền sinh có thể xem xét kết quả của những việc làm lợi ích cũng như kết quả của những việc làm không lợi ích; vị ấy sẽ hay biết rằng: ‘Những điều này là lợi ích, những thứ kia thì không; những điều này là hữu ích và những thứ kia thì không.’ Biết như vậy, vị ấy sẽ loại bỏ những thứ không lợi ích và không hữu ích, và sẽ giữ lại những gì có lợi ích và hữu ích. Bằng cách đó, tâu đại vương, chánh niệm có phẩm tính đặc trưng là ‘ghi nhớ’”
- “Xin hãy cho một ví dụ.”
- “Giả sử có vị cố vấn của một quốc vương biết rằng: ‘Những người này có thiện ý với nhà vua, và những người kia có ác ý; những người này là hữu ích cho nhà vua, và những kia là có hại.’ Biết được điều này, vị ấy xua đuổi những kẻ có tâm tính xấu và có hại, và giữ lại những người có tâm tính tốt và hữu ích. Tương tự như vậy, tâu đại vương, phẩm tính đặc trưng của chánh niệm là ‘ghi nhớ’.
Đức Thế Tôn cũng đã dạy rằng: ‘Chánh niệm hữu ích ở khắp mọi nơi.’” - “Ngài là một người đầy quyền năng, thưa Đại đức Nāgasena.”
64. Sự chú ý và trí tuệ (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
Nhà vua hỏi rằng: “Phẩm tính đặc trưng của sự chú ý (manasikāra) và phẩm tính đặc trưng của trí tuệ (paññā) là gì, bạch Đại đức?”
- “‘Thu nhận’, tâu đại vương, là phẩm tính đặc trưng của sự chú ý, và ‘cắt đứt’ là phẩm tính đặc trưng của trí tuệ.”
- “Bằng cách nào? Xin hãy cho một ví dụ.”
- “Tâu đại vương, đại vương có biết cách thức của những người gặt lúa mạch không?”
- “Vâng, con có biết, bạch Ngài.”
- “Họ cắt lúa mạch như thế nào nhỉ?”
- “Dùng tay trái, họ nắm lấy một bó lúa mạch, và dùng tay phải cầm liềm để cắt bó lúa mạch.”
- “Tương tự như vậy, tâu đại vương, người chuyên tâm hành thiền (yogāvacara), sẽ nắm giữ được tâm nhờ vào sự chú ý, và bằng trí tuệ vị ấy cắt đứt các sự ô nhiễm (trong tâm).
Như vậy, tâu đại vương, phẩm tính đặc trưng của chú ý là ‘thu nhận’ và phẩm tính đặc trưng của trí tuệ là ‘cắt đứt’.” - “Ngài là một người đầy quyền năng, thưa Đại đức Nāgasena.”
65. Ví dụ của con gà trống (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
Cũng như con gà trống, dù bị xua đuổi bằng đá, gậy, dùi cui, gậy tày, gậy mềm, cũng sẽ không rời bỏ nhà của mình, tương tự như vậy, một vị Tỳ-khưu chuyên tâm hành thiền, dù là bận rộn với y áo của mình, bận rộn làm các công việc sửa chữa, bận rộn thực hiện các bổn phận của mình trong tu viện cũng như giữ gìn giới luật, dù là đang học tập hay giảng dạy, vị ấy không nên từ bỏ sự chú ý sáng suốt và thấu đáo (yoniso manasikāra), bởi vì đó là ngôi nhà của chính vị ấy, được gọi là sự chú ý thấu đáo. Đây là phẩm tính của con gà trống mà vị Tỳ-khưu nên có.
Đức Thế Tôn, đấng thiêng liêng nhất của các vị thiêng liêng, cũng đã dạy rằng: “Này các Tỳ-khưu, lãnh địa của vị Tỳ-khưu là gì, ngôi nhà của vị ấy là gì? Đó là Tứ Niệm Xứ.”
66. Hạt Giống (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
- “Bạch Ngài Nāgasena, Ngài đã nói rằng một người nên có hai phẩm tính hạt giống. Xin hỏi hai phẩm tính đó là gì?”
- “Tâu đại vương, nếu có đất tốt cùng với lượng mưa thích hợp, dù chỉ một ít hạt giống cũng sẽ sinh được nhiều trái. Tương tự như vậy, giới hạnh nên được giữ gìn chặt chẽ bởi vị Tỳ-khưu đang hành thiền, chặt chẽ đến mức nó sẽ tạo ra toàn bộ kết quả của đời sống khổ hạnh. Tâu đại vương, đây là phẩm tính đầu tiên của hạt giống mà một người nên có.
Lại nữa, tâu đại vương, nếu hạt giống được gieo trên mảnh đất được dọn dẹp sạch sẽ, nó sẽ mọc lên nhanh chóng. Tương tự như vậy, nếu thiền sinh đã làm chủ được cái tâm của mình và đã thanh tịnh hóa nó trong tĩnh lặng, và nếu vào lúc đó, vị ấy ném các hạt giống tâm hồn của mình lên cánh đồng Tứ Niệm Xứ tuyệt vời, thì các hạt giống tâm đó sẽ nhanh chóng phát triển.”
67. Con mèo (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
Giống như con mèo chỉ đi kiếm mồi ở những chỗ gần mình, tương tự như vậy, một vị Tỳ-khưu đang hành thiền sẽ chỉ quán xét sự sinh và diệt nơi năm uẩn của chính mình, chúng là những đối tượng cho sự bám víu, dính mắc (upādānakkhandha): “Sắc (các hiện tượng, tiến trình vật chất) là như vậy, nó sinh khởi như vậy, nó đoạn diệt như vậy; Thọ (cảm thọ) là như vậy, nó sinh khởi như vậy, nó đoạn diệt như vậy; Tưởng (ý tưởng) là như vậy, nó sinh khởi như vậy, nó đoạn diệt như vậy; Hành (các tâm hành) là như vậy, nó sinh khởi như vậy, nó đoạn diệt như vậy; Thức (nhận thức) là như vậy, nó sinh khởi như vậy, nó đoạn diệt như vậy.
Đức Thế Tôn, đấng thiêng liêng nhất trong các vị thiêng liêng, cũng đã dạy rằng:
“Không phải tìm kiếm ở đâu xa:
Những cõi thiên đàng siêu phàm nhất sẽ có mặt ở nơi đâu?
Ở ngay đây, trong những gì đang được tập hợp lại ở hiện tại này,
Ngay trong chính cơ thể mình, con có thể tìm thấy mọi thứ ở đó.”
68. Ví dụ về con nhện (Kinh Mi Tiên Vấn Đáp)
Những điều sau đây được dạy trong các bài kệ của Tôn giả Anuruddha:
Hãy giăng mạng nhện ở cánh cổng của năm giác quan
Với chánh niệm thật tinh tế và vi tế.
Trong (cái mạng nhện) đó, các phiền não sẽ bị bắt giữ,
Và (chúng) có thể được đoạn diệt bởi trí tuệ sáng suốt.
Phần trước | Mục lục | Phần kế
Viet Hung | A Happiness pursuer | Author of The Happiness Journal, Tản mạn về Hạnh phúc and NGẪM CAFÉ
Sách tôi dịch: Thiền cho người mới bắt đầu, Nổi loạn và tự do, Bài chú giải Kinh Mangala Sutta, Sức mạnh của sự hoài nghi và thiền chánh niệm (Vipassana), Những nguyên lý để sống hạnh phúc, Chúng ta đang sống vì điều gì?, Sự cho đi và Tình thương yêu, “Lấy tâm mình làm bạn của chính mình”
Get your source of inspiration and motivation toward reaching happiness here: https://www.viethungnguyen.com