“Chánh niệm là một cách sống. Bất cứ ở nơi đâu, bất cứ công việc gì đang làm, hãy làm một cách thật chánh niệm (một cách thật ý thức, có sự quan sát khách quan chính bản thân mình).” – Sayadaw U Jotika
Đôi lúc, mọi người hỏi H cần làm sao để thoát khỏi sự bối rối trong cuộc sống. Thật ra câu trả lời thật đơn giản, hãy trọn vẹn làm việc bạn đang làm, toàn tâm, toàn ý. Rồi dần dần, bạn sẽ rút ra được những gì cần làm kế tiếp để vượt lên trên sự bối rối.
Từ khoá là “chánh niệm”, là “trọn vẹn”, cả hai từ khoá. Chánh niệm là sự cởi mở, quan sát, cảm nhận những gì đang xảy ra trực tiếp trên thân và tâm của mình xem nó có “tác động” như thế nào. Thực ra, chánh niệm liên tục là việc … khó. Người thường như H thì chỉ được chút chút, thoáng chốc là may rồi. Việc “trọn vẹn” với những gì mình đang làm là để làm cuộc sống chúng ta đơn giản hơn (thay vì cho cả tỉ việc xảy ra một lúc trong tâm). Chính nhờ đơn giản hơn nên chúng ta có thể quan sát tâm và thân mình tốt hơn. Và cũng do đơn giản hơn nên chúng ta làm việc hiệu quả hơn. Đa phần mọi người không có sự đơn giản này. Nên công việc và cuộc sống cứ xoay vòng và cuốn mọi người đi, cuốn luôn cả chánh niệm, chứ nói gì đến tâm quan sát nữa.
Nên H đề nghị cả hai từ khoá, như là gợi ý cho công việc hàng ngày. Trọn vẹn để đơn giản hoá cuộc sống và chánh niệm (sự hay biết chú ý những gì đang diễn ra trong thân và tâm ở hiện tại) để quan sát. Quan sát để thấy ảnh hưởng tác động những gì chúng ta đã và đang làm lên cuộc sống hiện tại. Ví như, H có thể trọn vẹn uống cafe, và H cảm nhận được chất cafe có ảnh hưởng xấu lên cơ thể H. Kết quả là H chỉ có thể chọn cafe hoặc sức khoẻ 🙂. Hiệu quả của chánh niệm, quan sát nằm ở đó.
Em đang thử nghĩ là có thể mượn tạm ví dụ uống cafe vào việc việc huân tập tâm khi uống cần tây mỗi ngày:
(a) trọn vẹn uống nước cần tây
(b) đồng thời, quan sát tâm khó chịu/cằn nhằn khởi lên khi lưỡi tiếp xúc với vị đắng kinh khủng (đặc biệt lại ép từ Hurom H200).
(c) tác ý thêm về tác dụng tuyệt vời đối với thanh lọc cơ thể.
–> Kết quả là tuệ sẽ phát sinh để (c) chế ngự dần dần (b); và sau một thời gian là (a) sẽ chỉ là (a) (trong uống chỉ có uống) và không còn khởi lên (b) và (c).
–> Bản chất việc này có phải là quá trình lau rửa tâm = giữ tâm chánh niệm = khi tâm bị vẩn đục (b), thì rửa tâm bằng một trạng thái tâm khác (c).
Ôi, nghe cũng phức tạp nhỉ. Uống thôi :-).
Anh nghĩ là khó làm việc thay trạng thái tâm được. Vì nó quá nhanh, chẳng đủ đẳng để bắt nó, giữ nó đâu. Đơn giản hơn là hãy chỉ quan sát, xem nó ảnh hưởng lên hiện tại như thế nào. Rồi tuỳ theo nhận định tốt hay ko tốt cho tâm mình để chọn cách “phản ứng” sao cho có lợi hơn trong hiện tại cũng như tương lai.
Khi quan sát thêm 2 lần uống nước cần (mới vừa trải qua vào chiều tối hôm qua và sáng hôm nay), em đã nhận ra được điều đúng như anh chỉ dẫn: các trạng thái tâm đến quá nhanh, khởi lên lung tung/loạn xạ, không thể nắm bắt, nhận diện, để mà kịp đối trị theo kiểu lập luận tuần tự, một chiều, phức tạp như chẻ sợi tóc làm tư kia.
– Đối với cả 2 lần uống, tâm vẫn khởi lên cảm giác khó chịu với vị đắng.
– Lần buổi tối: tâm khởi thêm ý nghĩ uống đắng mà còn được ung dung ở nhà còn hơn là vài năm sau phải vô viện nằm.
– Lần buổi sáng: tâm khởi thêm hình ảnh màu xanh mát của cần tây và màu xanh này cho cảm giác dễ chịu.
Như vậy, thông qua trải nghiệm chậm một việc nhỏ, em hiểu rõ hơn:
– thế nào là trọn vẹn quan sát.
– rằng tâm vận hành vi tế, đi lang thang, lung tung cả.
– còn có cái ảo tưởng to đùng là có thể dùng lý trí để sai sử, điều khiển mọi thứ thuận theo ý muốn.
Từ hiểu chút chút thì còn xa lắm mới đến được đoạn hành được theo lời các Ngài dạy đếm trong 5′ khởi lên bao nhiêu tâm, niệm thân-thọ-tâm-pháp, hay thường xuyên/liên tục không với không (đem tấm lòng không ra để ứng với các pháp hữu vi vốn vô thường, như hoa đốm trên không,..).
Em cám ơn anh Hùng.
Chắc anh cũng sẽ vui lòng khi em tiếp tục mò mẫm trong thư viện này thêm thời gian nữa.
Việc thực hành nên đơn giản, càng đơn giản càng tốt em ạ. Bỏ hết mấy thứ khái niệm phức tạp đi. Nó chỉ như củi đốt cho tâm thêm rối, thêm nhiều suy nghĩ. Chủ yếu hãy chỉ thư giãn, cảm nhận trên thân và tâm một cách đơn giản nhất. Nhận biết, và ghi nhận. Thế thôi. Chừng đó thôi cũng đã mất khối thời gian rồi em ạ.